انواع نظریه و اهداف آن در پایان نامه
نظریه ای که ابتدا به منظورتبیین مشاهده های قبلی تدوین می شود نظریه استقرایی خوانده می شود . نظریه ای که بر اساس چند مشاهده ی اندک یا بدون مشاهده های قبلی درباره ی پدیده ای شکل می گیرد به ان نظریه قیاسی فرضی گفته می شود. این نظریه ازمجموعه ای از فرضیه ها که براساس استدلال قیاسی شکل گرفته اند تشکیل شده است. به عبارت دیگر نظریه از چندین قیاس منطقی تشکیل شده است که از انها به صورت قیاسی نتایجی استخراج می شود. چنین نظریه ای به شیوه های متعددی تدوین می شود.
بیشتر نظریه ها نه قیاسی هستند نه استقرایی ولی زمانی شکل می گیرند که مشاهده هایی انجام می شود و برای خلاصه کردن انها و هدایت مشاهده های اینده نیاز به نظریه وجود دارد.
انواع نظریه
نظریه ای که ابتدا به منظورتبیین مشاهده های قبلی تدوین می شود نظریه استقرایی خوانده می شود . نظریه ای که بر اساس چند مشاهده ی اندک یا بدون مشاهده های قبلی درباره ی پدیده ای شکل می گیرد به ان نظریه قیاسی فرضی گفته می شود. این نظریه ازمجموعه ای از فرضیه ها که براساس استدلال قیاسی شکل گرفته اند تشکیل شده است. به عبارت دیگر نظریه از چندین قیاس منطقی تشکیل شده است که از انها به صورت قیاسی نتایجی استخراج می شود. چنین نظریه ای به شیوه های متعددی تدوین می شود.
بیشتر نظریه ها نه قیاسی هستند نه استقرایی ولی زمانی شکل می گیرند که مشاهده هایی انجام می شود و برای خلاصه کردن انها و هدایت مشاهده های اینده نیاز به نظریه وجود دارد.
هدف های نظریه
هدفهای متعددی وجود دارد که ازطریق نظریه به توسعه و گسترش علم خدمت میکنند.در درجه اول نظریه اطلاعات جمع اوری شده را خلاصه و سازماندهی می کند و انها را در یک حوزه یا حیطه مشخصی قرار میدهد.
یک نظریه ئ یادگیری نتایج تحقیقهای مختلفی را یک کاسه کرده و انها را به صورت فرایندهای یادگیری بیان میکند.نظریه یافته های ازمایشی انفرادی انجام شده را روشن میکند و به انها معنی میدهد به علاوه نظریه برای حوادث مشاهده شده تبیین های مناسب فراهم و از طریق تعیین روابط بین متغیرها چگونگی همبستگی بین رویدادها را معین میکند.
نظریه از طریق هدایت تحقیقهای اتی زمینه ای را برای گسترش دانش فراهم میکند . بنابراین رابطه ی بین نظریه و حقیقت رابطه ای دو جانبه است. نظریه را می توان بر اساس واقعیتهای عینی و از طریق ازمایش تدوین کرد .
رابطه ی بین نظریه و واقعیت رابطه ای دو جانبه است. نظریه رامیتوان بر اساس واقعیتهای موجود صورت بندی کرد. اما واقعیتهایی که بر اساس انها نظریه تدوین می شود بایستی مورد ازمایش قرار گیرند و به وسیله ی واقعیتهای دیگر تایید شوند. تا موقعی که نظریه با کمک مدارک جمع اوری شده مشاهده ها و ازمایشهای انجام شده اصلاح نشود هیچ شانسی از نظر پذیرش علمی نخواهد داشت. بنابراین دانشمندان از واقعیتها از یک طرف به عنوان زیربنای نظریه و از طرف دیگر به عنوان وسیله ای برای تایید ان استفاده می کنند.
ویژگی های نظریه
نظریه وقتی از نظرعلمی مورد قبول قرار خواهد گرفت که دارای ویژگیهای زیر باشد:
1- نظریه باید توانایی تبیین حقایق و مشاهده های مربوط به یک مسئله را به ساده ترین صورت ممکن داشته باشد. نظریه ای که دارای مفروضه های اندک و به زبان ساده بیان شده باشد قابل قبول تر ازنظریه ای است که غامض و پیچیده باشد. این اصل را در علم امساک گری علم نامیده اند
2- نظریه باید با واقعیتهای مشاهده شده و طبیعت و دانش پیشین سازگار باشد. ما غالبا به دنبال نظریه ای هستیم که کاراترین روش را برای تبیین واقعیتها فراهم سازد.
3- نظریه باید ابزار لازم را برای ازمودن خود فراهم سازد. به این معنی که در صورت تایید ان بتوان فرضیه های قیاسی دیگری از انها استنتاج کرد و پیامدهای اتی را نیز پیش بینی کند. سپس دانشمندان فرضیه های تدوین شده را مورد ازمون قرار دهند تا مطمئن شوند که اطلاعات جمع اوری شده نظریه ی تدوین شده را تبیین می کند یا خیر. باید توجه داشت که بحث در مورد درستی یا نادرستی یک نظریه صحیح نیست. سودمندی یک نظریه بستگی به کارایی ان درپیش بینی واقعیتهای قابل مشاهده دارد
4- نظریه باید انگیزه ی پژوهشی بیشتری در جامعه به وجود اورد و زمینه را برای پژوهشهای جدید فراهم سازد.
نظریه درعلوم فیزیکی بیشترازعلوم اجتماعی به هدفهای اصلی و اساسی خود دست یافته است. علوم فیزیکی سابقه ی طولانی ترازعلوم اجتماعی دارد. علوم تربیتی به طوراخص ازکمبود نظریه صدمه های فراوانی دیده است. تاکید عمده دراین علوم بر تجربه گرایی بوده است.
درعلوم تربیتی باید به منظورکسب دیدگاه های بیشتر به پروراندن و صورت بندی نظریه توجه بیشتری شود. گرچه بین علوم فیزیکی و اجتماعی از نظر تعداد نظریه تفاوت های زیادی وجود دارد ولی باید توجه داشت که اهمیت و نقش نظریه در کلیه ی علوم یکسان است و به کمک نظریه می توان توده ای ازاطلاعات را خلاصه کرد.
به طورکلی می توان گفت نظریه ها عبارتند ازتلاش انسان برای فهم و درک جهانی که دران زندگی می کنند.
منبع: کتاب روش تحقیق دلاور
