مفهوم روایی و پایایی
روایی ابزار اندازه گیری
منظور از روایی این است که مقیاس و محتوای ابزار یا سوالات مندرج در ابزار دقیقاٌ متغیرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد[حافظ نیا،۱۳۸۲[
مفهوم اعتبار به این پرسش پاسخ میدهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می سنجد. بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه گیری نمی توان به دقت دادهای حاصل از آن اطمینان داشت . برای تعیین اعتبار پرسشنامه روشهای متعددی وجود دارد که یکی از این روشها اعتبار محتوا می باشد .
اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازه گیری بگار برده می شود . اعتبار محتوا یک ابزار اندازه گیری به سوالهای تشکیل دهنده ان بستگی دارد . اگر سوالهای پرسشنامه معرف ویژگی ها و مهارتهای ویژه ای باشد که محقق فصد اندازه گیری آنها را داشته باشد ، آزمون دارای اعتبار محتوا است . برای اطمینان از اعتبار محتوا باید در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سوالهای تشکیل دهنده ابزار اندازه گیری معرف قسمتهای محتوای انتخاب شده باشد. بنابراین اعتبار محتوا، ویژگی ساختاری ابزار اندازه گیری است که همزمان با تدوین آزمون در آن تنیده می شود. اعتبار محتوای یک آزمون معمولا توسط افرادی متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین می شود.
پایایی
قابلیت اعتماد یا پایایی، یکی از ویژگی های فنی ابزار اندازه گیری است. مفهوم یادشده با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می دهد. پایایی به دقت و صراحت ابزار سنجش اشاره دارد و شرط لازم برای روایی است اما کافی نیست. به عبارت دیگر یک ابزار سنجش بدون احراز پایایی دارای روایی نخواهد بود.(سرمد؛۱۳۸۲)
دامنه ضریب قابلیت اعتماد از صفر(عدم ارتباط) تا ۱+ (ارتباط کامل) است. ضریب قابلیت اعتماد نشانگر آن است که تا چه اندازه ابزار اندازه گیری ویژگی های با ثبات آزمودنی و یا ویژگی های متغیر و موقتی آن را می سنجد. برای محاسبه ضریب قابلیت اطمینان از روشهای مختلفی استفاده می شود که می توان از جمله آنها به روش باز آزمایی، روش موازی یا همتا و روش آلفای کرونباخ اشاره کرد. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری که خصیصه های مختلف را اندازه گیری می کند به کار می رود. برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ ابتدا باید واریانس نمره های هر زیرمجموعه سوال های پرسشنامه و واریانس کل را محاسبه کرد. سپس با استفاده از فرمول زیر مقدار ضریب آلفا را محاسبه نمود:
که در آن:
تعداد زیرمجموعه های سوال های پرسشنامه یا آزمون=J
واریانس زیرآزمونjام=
واریانس کل پرسشنامه یا آزمون=
در این آزمون اگر مقدار آلفا بزرگتر یا مساوی ۰٫۷ باشد می توان نتیجه گرفت که سئوالات پرسشنامه از اعتبار لازم برخوردارند.
مثالی از نحوه بررسی اعتبار درونی یک پرسش نامه و بکار گیری نرم افزار SPSS در محاسبه آلفای کرونباخ
در یک کار تحقیقی می خواهیم ارتباط بین کیفیت خدمات و سطح رضایت مشتری را در یک بانک بررسی کنیم برای مطالعه این ارتباط مدلهای مختلفی ارائه شده که یکی از این مدلها مدل سروپروف است در این مدل کیفیت خدمات به پنج بعد تفکیک شده است(۱-موارد محسوس۲-قابلیت اعتماد ۳-اطمینان ۴-همدلی ۵-پاسخگویی )که این ابعاد در مجموع شامل ۲۲ مولفه می شوند این ابعاد و مولفه ها در قالب پرسشنامه ای تنظیم شده است بنا براین ۵ زیر آزمون داریم قبل از هر بررسی ضریب همبستگی و نتیجه گیری ابتدا باید مشخص کنیم که آیا اصولا این آزمون پایایی لازم را دارد ویا نه؟ برای بررسی پایایی هر دسته از پرسش ها (که هرکدام مربوط به یکی از ابعاد مدل هستند)آلفای کرونباخ را جداگانه بررسی می کنیم روش استفاده از SPSS و نتایج بررسی در تصاویر زیر آمده است به عنوان مثال برای بعد عوامل محسوس در مدل سروپروف ۴ پرسش مطرح شده است که نتایج امتیازاتی که ۵۰ پاسخ دهنده به هر پرسش داده اند را در کاربرگ SPSS وارد نموده ایم هرستون نظیر یک پرسش است و هر سطر نشان دهنده شماره پاسخ دهنده است مثلا عدد ۷ در ستون نظیر متغیر پرسش ۱ عوامل محسوس (Mahsoos1) در سطر شماره ۳۲ نشان دهنده این است که پاسخ دهنده شماره ۳۲ به پرسش اول مربوط به عوامل محسوس امتیاز ۷ را داده است برای محاسبه آلفای کرونباخ ابتدا مطابق شکل زیر گزینه Analyze(تحلیل داده ها)و سپس گزینه Scale(مقیاس)و در نهایت گزینه Reliability Analysis را انتخاب می کنیم
از پنجره ای که باز می شود پرسشهای مجموعه ای را که می خواهیم بررسی کنیم انتخاب می کنیم مثلا در شکل زیر داده های ۴ پرسش مربوط به بعد پاسخگویی را انتخاب کرده ایم (متغیرهای pasokh1تاpasokh4 )با تایید متغیرها (OK) نرم افزار آلفای کرونباخ را برای پرسشهای مربوط به بعد پاسخگویی محاسبه می کند
وبه عنوان مثال نتیجه بررسی پایایی(خروجی) مربوط به۴ پرسش مربوط به بعد همدلی در اینجا آمده است
توصیف و تفسیر خروجیها
در جدول اول تعداد پرسشنامه های قابل قبول و تعداد مواردحذف شده از نظر زیر آزمون مورد بررسی مشخص شده است
در جدول دوم آلفای کرونباخ نشان داده شده است و مقدار ۰٫۷۰۹ برای آن بدست آمده است که پس از استاندارد سازی به صورت ۰٫۷۰۸ بدست آمده است
در جدول سوم میانگین و انحراف معیار استاندارد هر کدام از پرسشهای مربوط به بعد همدلی و تعداد آنها آمده است.
در جدول چهارم میانگین و واریانس همه پرسشهای مربوط به بعد همدلی آورده شده است
نتیجه گیری :چون آلفای کرونباخ مربوط به این مجموعه پرسشها بزرگتر از ۷/۰ است بنا بر این ،این زیر آزمون پایایی و یا اعتبار لازم را دارد
پس از بررسی پایایی هرکدام از زیر آزمونها می توان کل پرسشنامه را بررسی کرد و بر اساس واریانس کلی هر آزمون و واریانس کل پرسشنامه آلفای کرونباخ مربوط کل پرسشنامه را بدست آوردکه اگر مقدار بیش از ۷/۰ بدست آمد می توان نتیجه گرفت که پرسشنامه پایایی لازم را دارد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.